Puszcza Romincka

W granicach obszaru Natura 2000 zlokalizowany jest Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej (PKPR ), z 5 rezerwatami przyrody: Mechacz Wielki, Boczki, Dziki Kąt, Struga Żytkiejmska , Czerwona Struga. Istnieją plany utworzenia pogranicznego obszaru ochronnego na terenie Puszczy Rominckiej. Puszcza Romincka to obszar który powiązany jest z systemem Corine (Coordination of Information on the Environment) – kod Corine G03200700.

Obszar Natura 2000 zlokalizowany jest na terenie Puszczy Rominckiej – najbardziej wysuniętego na północ kompleksu leśnego w Polsce, którego fragment znajduje się na terytorium Rosji. Lasy mieszane stanowią 41% powierzchni obszaru, lasy iglaste 19%, a lasy liściaste 11%. Siedliska rolnicze zajmują 25% obszaru Natura 2000, natomiast siedliska łąkowe i zaroślowe to 2%, torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki – 1% oraz wody śródlądowe stojące i płynące to zaledwie 1% obszaru. Większość obszaru należy do Skarbu Państwa, w zarządzie Lasów Państwowych (ok. 70%), natomiast pozostałe 30% to własność prywatna lub Skarbu Państwa w zarządzie gminy i Agencji Nieruchomości Rolnych. Obszar zlokalizowany jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko -mazurskiego, w granicach powiatu gołdapskiego, na terenie dwóch gmin: Gołdap i Dubeninki. Planowane działania ochronne na tym terenie zostały pozytywnie zaopiniowane przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Olsztynie i właściciela gruntu.

„Puszcza Romincka” to obszar charakteryzujący się zróżnicowanym ukształtowaniem terenu, obecnością licznych cieków, występowaniem małych jeziorek i stosunkowo dużych obszarów torfowisk (jedno z nich zajmuje 150 ha). Puszcza leży na zapleczu moren czołowych fazy pomorskiej zlodowacenia Wisły. W silnie urozmaiconym krajobrazie znaczną powierzchnię zajmują pagórkowate wysoczyzny zbudowane z glin i piasków zwałowych. Liczne są wzgórza kemowe i moreny martwego lodu. Charakterystyczne są doliny rzek i mniejszych cieków, płynących w kierunku północnym (Błędzianka i jej dopływy – Bludzia, Czerwona Struga, Czarna oraz Żytkiejmska Struga z dopływami). Cieki te mają naturalny charakter, meandrują lub płyną w dolinach głęboko wciętych w podłoże. Dolina Błędzianki – największej rzeki Puszczy wykształciła się w pasie utworów sandrowych. W dnie tej doliny często występują zagłębienia wytopiskowe. Można je także spotkać w innych fragmentach Puszczy (głównie w części północnej) i są one zwykle zatorfione. Na ciekach, zwłaszcza mniejszych, licznie występują tamy i rozlewiska bobrowe. Bardzo interesujące są torfowiska źródliskowe, wykształcone w postaci torfowisk kopułowych (np. w pobliżu rezerwatu „Czerwona Struga”) i torfowisk wiszących np. w dolinie Błędzianki. Gliniaste pagórki i zbocza porośnięte są lasami, głównie liściastymi, z lipą, klonem, wiązem górskim, grabem i domieszką świerka, natomiast piaszczyste wzniesienia – leszczynowo–świerkowym lasem mieszanym. Równiny są zajęte przez świeże bory sosnowe i świerkowe, a sporadycznie przez bór świerkowy. W zatorfionych dolinach cieków rosną nadrzeczne lasy jesionowo–sosnowe. Zagłębienia pojezierne zajęte są przez torfowiska. Z powodu swojej malowniczej rzeźby terenu oraz dużego udziału świerka, Puszcza Romincka przypomina lasy tajgi.

Rzeźba terenu, jak przystało na obszary polodowcowe, jest bardzo urozmaicona. Topniejący lodowiec pozostawił po sobie całe dziedzictwo form morfologicznych. Współczesna rzeźba przypomina zatem mozaikę, na którą składają się wyniesienia morenowe - na przedpolu Puszczy i kemowe (Królewska Góra) poprzecinane wytopiskami i rynnami polodowcowymi. Rynny wypełnione są przez jeziora lub wykorzystywane są przez rzeki. Od zachodu ku wschodowi w krajobrazie Parku i jego otuliny wyróżniają się równoległe do siebie cztery rynny: jeziora Gołdap, Jeziora Czarnego, Jeziora Przerośl oraz rzeki Błędzianki. Misy wytopiskowe, pozostałości po zaleganiu brył martwego lodu to obecnie tereny torfowiskowe (największe z nich to Mechacz Wielki i Uroczysko Kramnik), a także szereg niewielkich jezior (Linowo, Tobellus, Ostrówek i inne). Najwyżej położone obszary to część południowo-wschodnia -w Deguciach wzgórza osiągają ponad 284 m n.p.m., a w okolicach Golubi (otulina Parku) nawet 295 m n.p.m. Z kolei najniższej położonym punktem jest miejsce, w którym Błędzianka przecina granicę państwową - zaledwie 150 m n.p.m. Duże są również deniwelacje terenu, czyli różnice wysokości względnej, wynoszące na obszarze 1 km2 nawet 60 metrów. Pod względem geomorfologicznym Puszcza Romincka to strefa pagórkowata wysoczyzny lodowcowej, której powierzchnię stanowią liczne wysokie pagórki kemów, moren martwego lodu i moren czołowych - rozciętą w dwóch miejscach (w zachodniej i środkowej części) strefami sandru. Sandry są płaskie (jak na wschód i zachód od jeziora Gołdap i w okolicach rezerwatu Dziki Kąt nad Błędzianką) lub „dziurawe”, utworzone przez piaszczyste wzgórza (okolice Jurkiszek i Botkun oraz Wilczej Góry na wschód od Błędzianki. Równiny torfowe należałoby zaznaczyć w rejonie bagna Mechacz Wielki oraz rezerwatów Boczki i Uroczysko Kramnik. Obszar Puszczy Rominckiej leży na Platformie Wschodnioeuropejskiej na granicy między syneklizą perybałtycką (obniżenie w obrębie platformy), a wyniesieniem mazursko-suwalskim (wyniesienie w obrębie platformy). Krystaliczne skały platformy - granity rapakiwi - występują tu na głębokościach pomiędzy 1500 m n.p.m. (Gołdap), a 650 m n.p.m. (Pawłówka) i pokryte są osadowymi skałami ordowiku, syluru, triasu, jury i kredy. Powyżej nich leży pokrywa osadów czwartorzędu o miąższości 210-255 m. Najmłodsze osady plejstoceńskie pochodzą z okresu zlodowacenia bałtyckiego (zlodowaceniem Wisły). Ich miąższość wynosi przeciętnie 30-50 metrów (w tym kilka-kilkanaście metrów gliny zwałowej). Osady zlodowacenia Wisły tworzą zróżnicowaną morfologicznie powierzchnię terenu.

Na obszarze Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej (PKPR) prowadzono nieliczne badania faunistyczne, dlatego wiedza o wielu grupach zwierząt jest wyrywkowa. Jednak na podstawie dotychczas przeprowadzonych inwentaryzacji i obserwacji można wnioskować, że fauna PKPR jest bogata. Stwierdzono tu około 876 gatunków zwierząt stale przebywających na tym obszarze. Ze względu na prowadzone badania faunistyczne liczba gatunków wciąż ulega powiększeniu. Szczególnie słabo poznane są bezkręgowce. Najlepiej, chociaż wciąż niekompletnie, rozpoznano faunę chrząszczy z rodziny kózkowatych, motyle dzienne oraz błonkoskrzydłe związane z podłożem gliniastym, ślimaki lądowe a także przypadkowo stwierdzone zwierzęta należące do innych typów, rzędów i rodzin. Stan fauny kręgowej parku jest dobrze rozpoznany. Stwierdzono tu 216 gatunków stale przebywających, lista ta może ulec jedynie niewielkim zmianom. Na terenie PKPR stwierdzono dotychczas 71 gat. motyli dziennych (Sielezniew, Sachanowicz 2003, obs. własne), w tym 7 gatunków chronionych i jednocześnie zagrożonych wyginięciem oraz 6 zagrożonych wyginięciem, natomiast nie objętych ochroną gatunkową: modraszek eumedon, rojnik morfeusz, mieniak strużnik (Apatura ilia), mieniak tęczowiec (Apatura iris), dostojka dafne (Brenthis daphne), paź królowej (Papilio machaon). Dotychczas na terenie PKPR stwierdzono 99 gatunków błonkoskrzydłych w tym 68 gatunków dzikich pszczół. Spośród nich najlepiej poznaną grupę stanowią pszczoły związane z podłożem glinianym. Stwierdzono tu także występowanie 53 gat. kózkowatych, co stanowi ponad 1/4 wszystkich stwierdzonych w naszym kraju. Obecnie na terenie PKPR potwierdzono występowanie dalszych 3 gatunków kózkowatych: kozulki kolcokrywki Pogonocherus hispidus, strangalii plamistej Rutpela maculata oraz Rhagium sycophanta. Fauna płazów PKPR jest dobrze rozpoznana. W trakcie inwentaryzacji w 2002 roku stwierdzono tu występowanie 10 gatunków płazów (Chętnicki i in. 2002). Rozmieszczenie poszczególnych gatunków na terenie Parku jest nierównomierne. Największą różnorodnością gatunkową charakteryzują się tereny otwarte, a wśród zbiorników wodnych wykorzystywanych do rozrodu - płytkie, ale rozległe rozlewiska (m.in. utworzone przez bobry) niezacienione przez drzewa, utrzymujące wodę przez cały rok oraz niewielkie oczka wodne i bezrybne stawy.

Na terenie PKPR stwierdzono występowanie czterech gatunków gadów: jaszczurka zwinka (Lacerta agilis), jaszczurka żyworodna (Lacerta vivipara), padalec (Anguis fragilis), żmija zygzakowata (Vipera berus). Jaszczurki najczęściej obserwowano w miejscach dobrze nasłonecznionych, na śródleśnych polanach, skrajach rozlewisk bobrowych. Żmija zygzakowata często była obserwowana w okolicy rezerwatu Mechacz Wielki, ponadto żmije i padalce spotykano rozjechane na śródleśnych drogach, a także na odcinkach leśnych szosy Gołdap - Żytkiejmy.

Dotychczas na terenie PKPR stwierdzono występowanie 134 gat. ptaków stale lub regularnie przebywających, w tym 129 gatunków chronionych. Licznie reprezentowane są gatunki typowo leśne. Bogaty zespół dzięciołów, w tym dwóch zagrożonych wyginięciem świadczy o odpowiednio zróżnicowanej strukturze drzewostanów Puszczy Rominckiej. Na terenie lasu liczne i pospolite są kowalik (Sitta europaea), pełzacz leśny (Certhia familiaris), kruk (Corvus corax), sójka (Garrulus glandarius), orzechówka (Nucifraga caryocatactes), kukułka (Cuculus canorus) oraz wiele gatunków sikor,drozdów, łuszczaków, muchołówek i pokrzewek. Natomiast do nielicznych gatunków leśnych należy siniak (Columba oenas), gołąb gniazdujący w dziuplach, związany ze starodrzewami sosnowymi. Gatunek rzadki, jego liczebność spada w całej Polsce. Ciekawostką jest stwierdzenie niezwykle rzadkiej świstunki zielonawej (Phylloscopus trochiloides), gatunku związanego ze starymi borami. Stwierdzono też gniazdowanie 3 gatunków sów: puszczyka (Strix aluco), włochatki (Aegolius funereus), sowy uszatej (Asio otus). Cennym gatunkiem jest włochatka, gatunek związany z borami, zagrożony wyginięciem. W rosyjskiej części Puszczy Rominckiej gnieździ się puchacz (Bubo bubo), natomiast na teren Parku zalatuje tylko sporadycznie. W pobliżu Parku, we wsiach Żytkiejmy i Dubeninki występuje ponadto płomykówka (Tyto alba).

Na terenie Parku stwierdzono występowanie 47 gat. ssaków. Do najlepiej poznanych należą gatunki łowne, przede wszystkim duże kopytne: jeleń, sarna, a także dzik. oraz 10 gat. nietoperzy z czego 5 gat.: gacek brunatny (Plecotus auritus), mroczek pozłocisty (Eptesicus nilssonii), mopek (Barbastella barbastellus), nocek Natterera (Myotis nattereri) i nocek rudy (Myotis daubentonii), regularnie zimuje w leśnych i przydomowych piwnicach.

Ze względu na leśny charakter Parku dominują tu gatunki leśne i eurotypowe (wszędobylskie). Nieliczne są gatunki związane z dużymi akwenami wodnymi i trzcinowiskami. Ich występowanie ogranicza się głównie do jeziora Gołdap, niekiedy mniejszych jezior Rakówek i Ostrówek. Natomiast stosunkowo liczne są gatunki związane z różnego rodzaju mokradłami, terenami podmokłymi, zabagnieniami, zarówno na terenach leśnych, jak i otwartych. W składzie fauny widać pozytywny efekt stosunkowo dużej ilości martwego drewna pozostającego w lesie. Natomiast dużo gorzej przedstawia się liczebność gatunków związanych ze starymi drzewostanami.

Obszar Natura 2000 "Puszcza Romincka" posiada duże znaczenie dla zachowania populacji płazów i siedlisk, w których one występują. Duża ilość podmokłych terenów, cieków i rowów skupia liczne gatunki płazów, z kumakiem nizinnym (Bombina bombina) - 1188 i traszką grzebieniastą (Triturus cristatus) - 1166. Ochrona płazów ma tu duże znaczenie, gdyż ich ochrona pociąga za sobą ochronę wielu innych, współwystępujących gatunków, a także ich siedlisk. Ponadregionalne znaczenie ma ten obszar dla ochrony populacji żab - moczarowej (Rana arvalis), wodnej (Pelophylax esculentus), trawnej (Rana temporaria) i jeziorkowej (Pelophylax lessonae).

Wszystkie gatunki płazów objęte projektem zostały wybrane ze względu na ich znaczenie w środowisku, występowanie w środowiskach podlegających dużej presji ze strony człowieka oraz w niektórych przypadkach charakteryzujących się wysokim ryzykiem wyginięcia na tym obszarze. Zaplanowane w projekcie działania, mające na celu ochronę ww gatunków, polegają na:

- budowie przepustów dla płazów (działanie C.1),

- odtwarzaniu zbiorników wodnych stanowiących miejsca rozrodu płazów (działanie C.2).