Budowa ciała

Wróć do spisu treści

Płazy są ziemno-wodnymi kręgowcami o ciele pokrytym delikatną skórą, zawierającą liczne gruczoły. Na głowie, nieruchomo połączonej z ciałem, znajduje się para oczu, a za nimi lepiej lub słabiej widoczne błony bębenkowe. Poza tym u ropuch i salamandry występuje para podłużnych gruczołów jadowych, zwanych parotydami.

Od tułowia odchodzą cztery kończyny, przy czym każda z przednich nóg zaopatrzona jest w cztery palce (pomaga to odróżnić traszki od jaszczurek), tylnych zaś w pięć. Wprawdzie są również płazy, które wtórnie utraciły kończyny, jednak nie występują one w naszej strefie klimatycznej. U płazów ogoniastych przez całe życie utrzymuje się ogon, u bezogonowych natomiast zanika on pod koniec przeobrażenia w postać dorosłą.

Dymorfizm płciowy jest zaznaczony w różnym stopniu u poszczególnych gatunków płazów. W przypadku płazów ogoniastych istotna różnica występuje w budowie warg kloaki, widocznych dobrze na spodzie ciała w miejscu połączenia tułowia z ogonem. U samców płazów bezogonowych często obserwujemy modzele godowe na palcach przednich kończyn, służące do przytrzymywania samic podczas ampleksusu.

Budowa ciała:

płaz ogoniasty - budowa ciała

A – płaz ogoniasty

dc – długość ciała,

sp – stopa przednia,

pr – przedramię,

r – ramię,

u – udo,

pu – podudzie,

st – stopa tylna,

wk – wargi kloaki,

og – ogon)

płaz bezogonowy - budowa ciała

B – płaz bezogonowy

dc – długość ciała,

sp – stopa przednia,

pr – przedramię,

r – ramię,

u – udo,

pu – podudzie,

st – stopa tylna

Właściwa komórka jajowa płazów ma kształt kulisty, zawiera niewielką ilość żółtka i otoczona jest zawsze galaretowatą osłonką. Jej wielkość waha się od 2,5 do 5 mm (u salamandry). Od góry znajduje się biegun twórczy (animalny), zawierający jądro komórki i niewielką ilość żółtka, na dole zaś biegun odżywczy (wegetatywny), gdzie zgromadzona jest główna masa żółtka. Biegun twórczy jest najczęściej pokryty ziarenkami melaniny (czarnego pigmentu), chroniącymi jajo przed promieniowaniem UV. W zależności od ilości tego pigmentu, górna powierzchnia jaja może przybierać kolor od czarnego, poprzez brunatny i popielaty, do żółtego.

Budowa jaja płaza:

budowa jaja płaza

Og – osłonka galaretowata

Ba – biegun animalny (twórczy)

Bw – biegun wegetatywny (odżywczy)

Od momentu opuszczenia osłon jajowych rozpoczyna się stadium larwalne płaza. Larwa płazów ogoniastych ma ciało wydłużone, o kształcie podobnym do postaci dorosłej. Posiada jednak dobrze wykształcone skrzela zewnętrzne, które zanikną podczas metamorfozy. Natomiast larwa płazów bezogonowych, potocznie zwana kijanką, ma specyficzną budowę. Jej wysoko wysklepiona głowa nie jest odgraniczona przewężeniem od tułowia (jak to ma miejsce u postaci dorosłych) – tworzy więc głowotułów, zakończony bocznie spłaszczoną płetwą ogonową. Budowa pyszczka kijanek jest na tyle charakterystyczna, że służy jako ważna cecha przy identyfikacji gatunku. U kijanek brak jest skrzeli zewnętrznych. Do oddychania służą im 3 łuki skrzelowe zamknięte w komorze skrzelowej (widoczne są jedynie otwory skrzelowe).

U obu typów larw oczy pozbawione są powiek, a otwory nosowe znajdują się na przedzie głowy.

Budowa larw płazów:

płaz ogoniasty - budowa larw płazów

A – płaz ogoniasty

s – skrzela zewnętrzne,

po – płetwa ogonowa,

kp – kończyna przednia,

oo – otwór odbytowy,

kt – kończyna tylna

płaz bezogonowy - budowa larwy

B – płaz bezogonowy

os – otwór skrzelowy,

po – płetwa ogonowa,

oo – otwór odbytowy,

zkt – zawiązek kończyny tylnej

Budowa pyszczka kijanki:

budowa pyszczka kijanki

wg – warga górna,

wd – warga dolna,

sg – szczęka górna,

sd – szczęka dolna,

zg – pasma ząbków na górnej wardze,

zd – pasma ząbków na dolnej wardze,

op – otwór pyszczka,

z – ząbek szczęki górnej