We wrześniu 2004 r. zakończona została realizacja projektu zatytułowanego "Ochrona porostów na obszarach chronionych Euroregionu Niemen". Projekt opracowany został przez Stowarzyszenie "Człowiek i Przyroda", a sfinansowany ze środków Euroregionu Niemen, Programu Małych Dotacji GEF, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska w Gołdapi oraz Nadleśnictwa Gołdap.
Głównymi celami całego przedsięwzięcia było:
- ochrona porostów - organizmów niezwykle ważnych dla prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego, a jednocześnie mało znanych i przez to często nieświadomie niszczonych; wiele gatunków porostów podlega ochronie ścisłej, a występowanie niektórych jest silnie zagrożone w skali całej Europy,
- wykorzystanie porostów w edukacji przyrodniczej i monitoringu środowiska; porosty są bardzo dobrym przykładem różnorodności form i przystosowań w przyrodzie i mogą być w szerokim zakresie wykorzystywane w nauczaniu przyrody; porosty ze względu na swoją wrażliwość w stosunku do wielu czynników środowiskowych od wielu lat wykorzystywane są jako biowskaźniki stanu środowiska.
Celem drugorzędnym projektu była wymiana doświadczeń i informacji z zakresu ochrony przyrody i edukacji przyrodniczej.
Projekt obejmował następujące przedsięwzięcia: wykonanie inwentaryzacji porostów na obszarze Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz Puszczy Rominckiej po obu stronach granicy polsko-rosyjskiej, opracowanie i wdrożenie systemu monitoringu porostów, opracowanie i zagospodarowanie dwóch ścieżek przyrodniczych dotyczących porostów, opracowanie i opublikowanie pracy naukowej i prac popularno-naukowych o porostach, wydanie pocztówek z obrazami porostów, zorganizowanie szkoleń dla nauczycieli i leśników z zakresu ochrony i znaczenia porostów oraz zorganizowanie konferencji naukowo-edukacyjnej na temat zagadnień związanych z ochroną porostów.
Inwentaryzacja porostów
Prace polegały na przeprowadzeniu inwentaryzacji porostów występujących na obszarze Suwalskiego Parku Krajobrazowego i całej Puszczy Rominckiej, po obu stronach granicy z Obwodem Kaliningradzkim. Wyniki tego zadania były podstawą do dalszych prac. W wyniku przeprowadzonych prac na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego do tej pory znaleziono 231 gatunków porostów. Na szczególną uwagę zasługuje występowanie licznych, dorodnych plech gatunków z rodzaju Ramalina, Anaptychia i Pleurosticta, które są porostami prawnie chronionymi, a także znajdują się na liście porostów zagrożonych w Polsce. Na terenie całej Puszczy Rominckiej znaleziono do tej pory 275 gatunków porostów, przy czym w polskiej części rośnie 241 gatunków, a w rosyjskiej - 182. Aż 47 gatunków porostów objętych jest ochroną. Większość z nich jest częsta w Polsce, szczególnie w jej północnej części.
Opracowanie systemu monitoringu porostów
Na podstawie wyników inwentaryzacji porostów wytypowano gatunki porostów oraz ich stanowiska do monitorowania zmian zachodzących w populacji tych organizmów. Stanowiska monitoringowe zostały oznakowane w terenie. Opracowano zasady prowadzenia monitoringu oraz metody opracowywania zebranych danych. Dokonano również opisu wytypowanych powierzchni monitoringowych i wytypowanych gatunków porostów, wykonano szczegółową instrukcję prowadzenia pomiarów monitoringowych i opracowywania zebranych danych. Prace wykonane zostały na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.
Opracowanie tras ścieżek przyrodniczych "Porosty"
Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji porostów wyznaczone zostały trasy ścieżek przyrodniczych. Wytypowano miejsca (przystanki), w których ustawiono tablice dotyczące tematyki porostów. Jedna ścieżka powstała na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego (Rutka), a druga na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej (niedaleko Gołdapi).
Opracowanie i wykonanie tablic informacyjnych i przystankowych oraz drogowskazów
W celu zagospodarowania tras ścieżek przyrodniczych wykonano tablice przystankowe i informacyjne oraz drogowskazy. Opracowano treść tablic pod względem tekstowym i graficznym. Gotowe tablice umieszczono w wykonanych z drewna stelażach, które zabezpieczone zostały przed działaniem czynników atmosferycznych.
Opracowanie i wydanie materiałów o porostach
Opracowano i wydano następujące materiały dotyczące porostów:
"Lichens of the protected areas in the Euroregion Niemen" - jest to przedstawienie wyników inwentaryzacji porostów przeprowadzonej na całym obszarze badań; autorami opracowania są osoby, które prowadziły inwentaryzację porostów. Tekst opracowania został przetłumaczony na język angielski.
"Porosty Suwalskiego Parku Krajobrazowego" - jest to popularne przedstawienie wyników przeprowadzonych badań na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Opracowanie zostało wydane w postaci książki zawierającej barwne fotografie.
"Porosty Puszczy Rominckiej" - jest to popularne przedstawienie wyników badań przeprowadzonych na terenie Puszczy Rominckiej. Opracowanie zostało wydane w wersji dwujęzycznej polsko-rosyjskiej.
Przewodnik po ścieżce poznawczej POROSTY - jest to książeczka opisująca trasę ścieżki poznawczej utworzonej na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego.
Przewodnik po ścieżce edukacyjnej POROSTY - jest to książeczka opisująca trasę ścieżki edukacyjnej utworzonej na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.
"Protection of lichens in preserved areas of Euroregion Niemen" - jest to jednokartkowy folder w języku angielskim opisujący przebieg realizacji całego projektu.
"Porosty północno-wschodniej Polski, przewodnik terenowy" - jest to książka w formacie kieszonkowym, wydana na papierze poly art. (odporna na wilgoć), w której znaleźć można klucz do oznaczania podstawowych gatunków porostów oraz wiele informacji na temat tych organizmów występujących na terenie północno-wschodniej Polski.
Przeprowadzenie spotkania roboczego
W ramach projektu odbyło się jednodniowe spotkanie robocze uczestników całego przedsięwzięcia. Na spotkaniu, w którym uczestniczyło 12 osób, opracowano szczegółowy planu realizacji projektu. Spotkanie odbyło się we wrześniu 2003 roku na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.
Wykonanie pamiątkowych kubków i toreb płóciennych
W ramach promocji projektu przygotowane zostały pamiątkowe kubki z nadrukiem porostów i logo sponsorów oraz płócienne torby z nadrukiem logo projektu i sponsorów.
Przeprowadzenie szkoleń
W ramach projektu odbyły się dwa szkolenia - jedno dla leśników i jedno dla nauczycieli. Zaprezentowano na nich możliwości wykorzystania porostów w edukacji przyrodniczej (dla nauczycieli) oraz metody czynnej ochrony porostów w lasach (dla leśników).
Przeprowadzenie konferencji
Na zakończenie projektu odbyła się konferencja naukowo-edukacyjna, na której zostały przedstawione osiągnięte rezultaty projektu. W konferencji, która odbyła się w Gołdapi w dniach 30-31 sierpnia, wzięło udział 50 osób, w tym goście z Litwy i Rosji.
Efektem realizacji projektu będzie m.in.:
- zwiększenie wiedzy o porostach, ich wymaganiach, znaczeniu i metodach ochrony (obecnie wiedza na ten temat wśród uczniów szkół jest bardzo słaba, a wśród pozostałej części społeczeństwa znikoma lub zerowa);
- zwiększenie atrakcyjności obszarów chronionych, poprzez utworzenie ścieżek przyrodniczych, dla młodzieży szkolnej (do tej pory nie było tego typu ścieżek przyrodniczych);
- zwiększenie możliwości wykorzystania porostów w ocenie stanu środowiska oraz w edukacji przyrodniczej.
