Projekt opracowany został przez Stowarzyszenie "Człowiek i Przyroda", a sfinansowany ze środków Programu Małych Dotacji GEF, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, Nadleśnictwa Gołdap i Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.
Głównymi celami całego przedsięwzięcia było:
- inwentaryzacja mrowisk z określeniem składu gatunkowego mrówek występujących na terenach leśnych Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej,
- opracowanie instrukcji czynnej ochrony mrówek i mrowisk na terenach leśnych Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej,
- podniesienie poziomu wiedzy wśród społeczności lokalnej, pracowników służb parków narodowych i krajobrazowych oraz lasów państwowych na temat znaczenia i ochrony mrówek w Polsce.
Cały projekt składał się z trzech części: czynnej ochrony mrowisk, monitoringu mrówek i mrowisk oraz części edukacyjno-informacyjnej.
Czynna ochrona mrowisk
W ramach tego zadania wytypowano 15 mrowisk, wobec których zastosowano czynną ochronę w postaci grodzenia. Grodzenia wykonano z drewna, zgodnie z opracowaną instrukcją.
Monitoring mrówek i mrowisk
W ramach tego zadania przeprowadzono na terenach leśnych Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej inwentaryzację czynnych mrowisk kopcowych, zaznaczając ich lokalizację na mapie. Łącznie Inwentaryzacja została przeprowadzona na obszarze o powierzchni około 11 tys. hektarów. Z mrowisk pobrano próbki mrówek do określenia przynależności gatunkowej i przeprowadzono pomiary wielkości kopców (długości, szerokości wysokości). Pobrane z mrowisk owady zostały oznaczone do gatunku. Dodatkowo, w celu rozpoznania składu gatunkowego mrówek całego Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej, przeprowadzono poszukiwania mrówek z innych rodzajów, niż Formica. Rozpoznanie myrmekofauny wykonano przy użyciu pułapek Barbera, metodą przeszukiwania kwadratów o powierzchni 9 m2 oraz metodą "na upatrzonego".
Na podstawie inwentaryzacji mrówek i mrowisk opracowany został system monitoringu tej grupy owadów. Wytypowane zostały w terenie powierzchnie monitoringowe (łącznie 12), które trwale oznakowano palikami drewnianymi. Na powierzchniach tych przeprowadzono szczegółowe rozpoznanie fauny mrówek, określając ich skład gatunkowy, zagęszczenie gniazd i łowność w pułapki Barbera. Do monitoringu wybrano pięć gatunków mrówek: Formica polyctena, Formica rufa, Formica exsecta, Lasius niger i Camponotus herculeanus. Dwa pierwsze gatunki budują duże kopce z igliwia, których rozmiary (wysokość i średnica) są jednym z monitorowanych parametrów. Formica exsecta jest monitorowana na jednej powierzchni liczącej obecnie ponad 50 gniazd. W tym przypadku, podobnie jak u Lasius niger, monitorowana jest liczba mrowisk. Camponotus herculeanus jest gatunkiem, który coraz rzadziej występuje w naszych lasach. Powierzchnie wytypowane do monitoringu, na których występują gniazda w spróchniałym drewnie oraz w żywych drzewach, będą służyły do śledzenia zmian rozwoju kolonii tych mrówek. Monitorowana będzie presja wrogów naturalnych na kolonie tych mrówek (np. dzięcioła czarnego), intensywność penetracji robotnic, wielkość produkcji form płciowych oraz zagęszczenie gniazd. Pracownicy Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej, którzy będą prowadzili monitoring mrówek, zostali odpowiednio przeszkoleni i zapoznani z powierzchniami badawczymi. Otrzymali również niezbędne wyposażenie do badań w postaci pułapek Barbera, ram i lin do badań zagęszczenia gniazd, pęset i pomocnej literatury fachowej.
Część edukacyjno-informacyjna
Ta część projektu składała się z kilku elementów: szkolenia dla służb leśnych, parków narodowych i krajobrazowych, wydania trzech publikacji o mrówkach, zorganizowania konferencji naukowo-edukacyjnej oraz opracowania strony internetowej o przebiegu realizacji projektu.
• Zorganizowanie szkolenia
Szkolenie w zakresie ekologii, rozpoznawania leśnych gatunków mrówek oraz czynnej ochrony mrowisk odbyło się 18 października 2005 roku w siedzibie dyrekcji Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej w Żytkiejmach. W szkoleniu wzięło udział 30 pracowników terenowych Nadleśnictwa Gołdap i pracowników Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.
Szkolenie składało się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej, którą przeprowadzono w terenie. Podobne szkolenie, na prośbę dyrekcji Wigierskiego Parku Narodowego, przeprowadzono na początku kwietnia 2006 roku w Krzywem dla pracowników służby Parku (szkolenie to nie obciążało budżetu projektu). Celem obu szkoleń było podniesienie wiedzy na temat biologii, ekologii, znaczenia i metod ochrony mrówek i ich mrowisk, zwłaszcza w kontekście objęcia od 2004 roku sześciu gatunków mrówek ochroną gatunkową.
• Wydanie publikacji na temat mrówek
W ramach realizacji projektu wydano trzy książki: "Ochrona mrówek i mrowisk" - poradnik dotyczący ochrony mrówek i mrowisk, zawierający aktualne przepisy dotyczące tego zagadnienia, "Mrówki środowisk leśnych Polski - przewodnik terenowy" - przewodnik do rozpoznawania mrówek leśnych Polski, zawierający podstawowe wiadomości o tej grupie owadów oraz "Mrówki Formicidae Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej" - opracowanie wydane w języku polskim i rosyjskim, zawierające wyniki badań nad mrówkami Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.
• Zorganizowanie konferencji naukowo-edukacyjnej
Na zakończenie projektu zorganizowano dwudniową międzynarodową konferencję naukowo-edukacyjną, w której wzięło udział 50 osób reprezentujących parki krajobrazowe, Lasy Państwowe, instytucje naukowe i parki narodowe z Polski, Litwy, Rosji, Ukrainy i Holandii. Konferencja odbyła się w Gołdapi w dniach 18-19 maja 2006 roku. W pierwszym dniu konferencji odbyła się sesja referatowa, na której wygłoszono 8 referatów. W drugim dniu odbyła się sesja terenowa, podczas której uczestnicy konferencji zapoznali się z niektórymi aspektami ochrony mrówek oraz obejrzeli najciekawsze kolonie mrówek występujące na terenie Puszczy Rominckiej.
Korzyści wynikające z realizacji projektu
Realizując założone w projekcie zadania, wynikające z przyjętych celów, uzyskane zostaną następujące korzyści ekologiczne:
- kształtowanie właściwej kondycji zdrowotnej ekosystemów leśnych poprzez regulowanie liczebności owadów drapieżnych;
- zwiększenie naturalnej odporności lasu na gradację owadów fitofagicznych;
- doskonalenie umiejętności leśników, związanych z czynną ochroną owadów pożytecznych, zapewniających tym zwierzętom możliwie najkorzystniejsze warunki bytowania;
- propagowanie wiedzy o mrówkach, ich różnorodności, biologii, ekologii, znaczeniu, zagrożeniach i metodach ochrony;
- zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
